KROZ DURBIN GRAFIČKOG KOLEKTIVA – MAPIRANJE ISTORIJE
Kroz durbin Grafičkog kolektiva – mapiranje istorije, u okviru online projekta, predstavljamo autorske pojave i događaje koji su obeležili savremenu scenu u Srbiji i život Grafičkog kolektiva. Od svog osnivanja ova Kuća umetnika je kulturno žarište koje okuplja predstavnike različitih oblasti umetničkog delovanja, među kojima su mnogi ostvarili paradigmatsku ulogu u svojoj stvaralačkoj oblasti.
Mile Grozdanić
Opus Mileta Grozdanića paralelno se odvijao na polju vizuene umetnosti - grafike i umetničkog oblikovanja knjige, a ovi izdanci istog korena, dijalektički su povezani, po logici zajedničkog života pulsiraju umetničkim senzibilitetom ove autorske ličnosti. U beogradskom grafičkom krugu Mile Grozdanić predstavlja specifičnu umetničku pojavu za koju se vezuju smele tehnološke inovacije u mediju klasične grafike. On je prvi u srpskoj grafici 70-ih godina učinio značajan iskorak u ovom mediju ispitujući i provocirajući neprikosnovenost grafičkog otiska, a unošenjem novih elemenata – štamparskog klišea - on ostvaraje strukturu grafičke kompozicije blisku raušenbergovskoj poetici. U Grafičkom kolektivu Grozdanić je izlagao 1973. i 1981. godine. Već povodom ove prve samostalne izložbe grafika kritika je naglasila radikalno odstupanje od postojeće produkcije povezujući sa autorovim mnogo dužim iskustvom rada na publicističkoj grafici. Tako je svaka umetnička grafika posledica i tehnološkog eksperimenta, a integralni deo otiska na papiru predstavlja i drugi sloj transparentne folije koja je nosilac energije crtačke ortografije. Ova činjenica predstavlja neophodnu premisu u razrešavanju mnogih autorovih stavova, jer je upravo ovo interdisciplinarno delovanje uslovilo eksperimentisanje lišeno gotovo svakog ograničenja. Simbolika i lirski apstraktni motivi nosioci su Grozdanićeve likovne estetike. Gotovo u svakom grafičkoj kompoziciji moglo se prepoznati sinergija vizuelnog iskustva oblikovanja knjige. Estetici knjige je posvetio značajniji delo svog opusa pa se može reći da je ta forma kreacije bila i njegova najveća ljubav. Naime, u zasnivanju originalnog likovnog jezika, Grozdanić računa sa nizom tehnoloških inovacija koje prevazilaze stroge okvire discipline, a “hipnotički svet štamparije i klišea” deo su ekspremintalnog diskursa. Nagrada Veliki pečat Grafičkog kolektiva 1978. godine predstavlja referentno profesionalno priznanje u oblasti umetničke grafike.
M. Grozdanić, Priviđenje, 1977, kombinovana tehnika, 76x105 cm, Nagrada Veliki pečat 1978. godine
Drugi pol Grozdanićeve umetničke ličnosti predstavlja njegov rad na umetničkoj opremi knjige koja je za njega bila, po visokim kreativnim standardima, više od grafičkog dizajna; često iskustva i tehničke elemente unosi i u svoju umetničku grafiku. Svakako, on je gradio poseban stvaralački svet uslovljen jedan drugim, a ideja o sintezi je ukodirana u ovaj sistem vizuelnih znakova. Estetiku knjige koja je po svojoj strukturi složen grafički trodimenzionalan objekat, Grozdanić je knjigu razumeo kao umetničko delo. Pedagog sa višedecenijskim iskustvom suočio se sa činjenicom da o oblikovanju knjige kod nas nema temeljne literature pa je svoje znanje i iskustvo pokušao da sistematizuje, uz zahtevno istraživanje teorije. Tako je 2007. godine publikovan “Put do knjige”, kapitalno delo enciklopedijskog obima (preko 600 stvarana i 650 pojmova) o nastanku, istoriji i umetničkoj opremi knjige.
Sreto Bošnjak je autor monografije “Psihologija simboličkih formi”, posvećene stvaralaštvu Mileta Grozdanića, publikovane 2011. godine. "Slika je za Grozdanića civilizacijska činjenica prvorazredne vrednosti i značaja: jezik slike tvori novu dimenziju sveta, od arhetipa do mita i od simbola do metafizike.”, Bošnjak sublimira ovo stvaralačko delo.
M. Grozdanić, Madlonete, 1978, linotipija, 50x66cm;
M. Grozdanić, Menade u osvajanju, 1972, linotipija, 50x65 cm;
M. Grozdanić, Bez naziva, 1975, kombinovana tehnika, 50x60.5 cm;
M. Grozdanić, Rapsodija, 1970, linotipija, 50.5x66 cm.
Pedagoškom radu je, pored umetničke prakse, posvetio decenije u visokim školama i fakultetima u Beogradu i na Cetinju. Na tek osnovanom Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju 1988. godine formirao smer za grafički dizajn gde je predavao grafiku knjige, tehnološku obradu knjige i crtanje.
Mada je svoj stvaralački rukopis formirao u doba analogne tehnologije, Grozdanić je na računare gledao kao na alatke u materijalizaciji formiranih ideja. Bez obzira na moćnu računarsku tehnolo¬giju, smatrao je kreativni proces crtačko-slikarskih disciplina fundamentalnim na putu do vrhunskog rezultata u oblikovanju knjige. Kao likovni stvaralac, samostalno ili grupno, predstavljao je Jugoslaviju, odnosno Srbiju i Crnu Goru, na reprezentativnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Poslednja Grozdanićeva beogradska izložba održana je u galeriji “Haos” 2014. a povodom Nagrade "Mića Popović" za veliki doprinos našoj kulturi.
Katalog izložbe Mileta Grozdanića u Grafičkom kolektivu 1981.;
Tekst Nikole Kusovca o izložbi Mileta Grozdanića u Grafičkom kolektivu, Politika Ekspres, 24. septembar 1981.
Mile Grozdanić (1942. Ponori/Lika, Hrvatska-2022. Beograd) diplomirao je 1972. na Akademiji likovnih umetnosti, klasa prof. Miodraga Rogića, gde je 1974. završio i postdiplomske studije. Od 1973. izlagao je samostalno i na kolektivinim izlož¬bama u zemlji i inostranstvu (Beograd, Kopenhagen, Mila¬no, Toronto, Firenca, Varšava…). Dobitnik je više nagrada za grafiku (nagrada Oktobarskog salona 1975.) i grafički dizajn.
Bio je profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beo¬gradu i na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju. Pored grafike bavi se grafičkim dizajnom i slikarstvom. Napisao je enciklopedijsku studiju „Put do knjige” (Publikum, Beo¬grad 2007) za koju je 2007. nagrađen na Sajmu knjiga u Be¬ogradu za Najlepšu knjigu.
|
