KROZ DURBIN GRAFIČKOG KOLEKTIVA – MAPIRANJE ISTORIJE
Kroz durbin Grafičkog kolektiva – mapiranje istorije, u okviru online projekta, predstavljamo autorske pojave i događaje koji su obeležili savremenu scenu u Srbiji i život Grafičkog kolektiva. Od svog osnivanja ova Kuća umetnika je kulturno žarište koje okuplja predstavnike različitih oblasti umetničkog delovanja, među kojima su mnogi ostvarili paradigmatsku ulogu u svojoj stvaralačkoj oblasti.
Nevenka Stojsavljević
Posle završenih studija na Fakultetu primenjenih umetnosti Nevenka Stojsavljević je postdiplomske studije nastavila na Fakultetu likovnih umetnosti što je predstavljalo smelu i podsticajnu promenu koja je deo procesa sazrevanja i reduciranja mogućih opterećenja nasleđenih od školskih modela koji se zbog prirode grafičkog medija odvijao i na izvođačko-tehnološkom planu.
Proces stvaralačkih promena u njenom radu, od prve samostalne izložbe 1979. godine u Grafičkom kolektivu, tokom decenija tekao je logično i postepeno u prirodnom istraživanju likovnih sredstava, u nekom svojevrsnom dekadnom sistemu, u prvom periodu posvećenih grafičkom mediju. Razuđenost kolažiranih situacija i ideja da se ostvari transfer faktografskog isečka, tipično za rane radove, vremenom je potisnut koncentrovanim grafizmom koji u osnovi emanira idealne horizonte svetlosti. Vremenom težište je pomereno sa plana figurativno-asocijativnog ka planu asocijativno-apstraktnog da bi danas, ka idealima egzistencijalne suštine i očuvanju integriteta, ostvarila sofisticiranu formu geometrizovanog likovnog prostora. Njena težnja ka fenomenu poetske sublimacije, naglašena je i naslovima ciklusa “Srebrnina” (2000), “Sublimacija” (2006) ili “Linearne ravni” (2003-2017), od grafika do radova na papiru. Očito, nema radikalnih rezova u poetskom diskursu, ali u zreloj fazi izmenjen je model stvaralačke vizije; po razvijenoj geometrijskoj shemi, plan optičkih fikcija balansira emocionalni i racionalni nivo podstičući, isto tako, razmišljanje o unutrašnjoj autonomiji i zakonima stvaralačke logike, istoričnosti umetničkih uzora i tradiciji, idealima, konvencionalnim idiomima i sistemima samo/odbrane.
N. Stojsavljević, portret;
N. Stojsavljević, Da li ja?, 1978, akvatinta, 79x54 cm;
N. Stojsavljević, Sećanje, 1982, kombinovana tehnika, 78x53 cm.
N. Stojsavljević, Uniforme, 1985, kombinovana tehnika, 56x78 cm;
N. Stojsavljević, Kao kiša, 1989, kombinovana tehnika, 78x44 cm.
N. Stojsavljević, Čista misao, 1992, linogravura, 67.5x106 cm, Nagrada Veliki pečat 1993;
N. Stojsavljević, Mirno, 1996, linorez, 100x70 cm;
N. Stojsavljević, Zakon trojstva, 2017, sitoštampa, 75x55 cm.
Očito, iz unutrašnje kontemplacije izbilo je jedno posebno uzbuđenje nijansirano kroz neposredno oslobađanje stvaralačkog impulsa, spontanosti, intuicije, mere, ravnoteže, napora da se prebrodi materijalna i duhovna zavisnost od konvencija koje vremenom opterete umetnikov rukopis određenim manirom. Sumirano iskustvo i impulsivna stvaralačka klima u 90-im godinama dali su novi kvalitet grafikama Nevenke Stojsavljević. To su pronađeni prostori ubedljive ekspresivnosti, kvalitet površine, i moćno dejstvo njene vibrantnosti, svetlo i intenzitet linije, nervatura poteza koji zasićuje grafičko tkivo, igra preklapanja crne, sive, bele; atmosfera poetske ritmičnosti bliska zvuku ponovljene muzičke fraze. Koncentrovani grafizam koji emanira idealne horizonte svetlosti, tipičan za grafike Nevenke Stojsavljević iz 90-ih godina, transferisan je u likovni registar geometrizovanih situacija u kojima dominantna konstrukcija vertikalnih traka, njihov izlomljen i nastavljen tok, njihovo slaganje i preklapanje u kadru lavirinta, afirmišu red, disciplinu oblika, njegovu fragmentarnost i shematičnost. Isto tako, relativno mali broj upotrebljenih elemenata u obrnutoj je srazmeri sa njihovim dejstvom.
Povodom Ciklusa “Sumblimacija” pisali smo: “Iz ugla prostorne definicije harmonizovane kompozicione strukture generišu se materijalnost i ritam kompozicije a problem prostor-svetlo može se elaborirati kao fenomen geometrijski prostor-kosmički prostor/svetlo, kartezijanski sistem i likovna partitura, tačnije njihova veza sa matematikom i muzikom o kojoj se dosta govori u genezi geometrijske apstrakcije (Mondrijan, Albers, Bauhaus…). Recikliranje iskustva istorijskih avangardi uobičajan je proces a njegova re/interpretacija legitimna.”
Stvaralački kontinuitet i iskrena posvećenost uoštravanju stvaralačke ideje tokom decenija eksponirani su na brojnim izložbama, a njihove pozitivne kritičarske recenzije vodile su i ka brojnim nagradama/priznanjima. Nagradu Veliki pečat 1993. godine za linogravuru “Čista misao” žiri (Nebojša Radojev, Bogdan Kršić i Vladimir Rozić) je obrazložio: „Nagrađeni rad odlikuje se monumentalnošću, čistotom i snagom grafičkog izraza. Autorka je fokusirana na građenje crno-belih ritmičkih struktura, nalik isečcima arhitektonskih ambijenata, koje su emancipovane od viđenog i predstavljaju grafičko-plastičko oslobađanje.”
Od prve samostalne izložbe (1979) tokom decenija kreativna tenzija u radu Nevenke Stojsavljević nije popustila, izbegla je i mogući rukopisni manir a njenu prevashodnu afirmaciju u beogradskom grafičkom krugu proteklih decenija sve više potiskuje koncentrisanost na medij crteža/slike. Izlagala je u Grafičkom kolektivu i 1985. i 2000. godine, a koncepcija radova velikih formata, često komponovanih u diptihalne i poliptihalne celine, odgovarala je novim vizuelnim celinama likovnog tretmana problema vibracija i prelamanja svetla, vazduha, vode.
Katalozi izložbi Nevenke Stojsavljević u Grafičkom kolektivu 1979, 1985, 2000.
Zrelost stvaralačkog i životnog doba Nevenke Stojsavljević obeležen je fazom traženja idejne i vizuelne suštine, a izborom radova iz ciklusa ”Linearne ravni”, nedavno u Beogradu izlaganog, čija ikoničnost je deo procesa razmišljanja o unutrašnjoj autonomiji i zakonima stvaralačke logike. Na podlozi od natron papira, koja je kao plemenita osnova uključena u svedeni koloristički registar i sklad zlatne i srebrne, akcentima zasićenog pigmenta crvene, oker, plave, bele, crne, fiksirana je atmosfera poetske ritmičnosti. U okviru zadatog sistema, ovaj koncentrovani grafizam u neposrednoj je vezi sa refleksijom svetlosti i kvalitetom njene gradacije. O uspostavljenoj ravnoteži između poetske eteričnosti prostora i racionalne “matematičke” harmonije konstruktivne sheme pisala je u predgovoru Ljiljana Slijepčević. Markuzeova teza da je carstvo slobode van mimezisa nalazi svoju potvrdu i u delu ove umetnice.
Nevenka Stojsavljević (1953. Velika Popina) diplomirala je 1977. na Akademiji primenjenih umetnosti u Beogradu, klasa prof. Božidara Džmerkovića, a magistrirala je 1980. na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, klasa prof. Boška Karanovića. Od 1979. izlagala je samostalno i na kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu (Beograd, Oslo, Tokio, Galicija, Prag...). Nagrade/izbor: Zlatna igla na Međunarodnom bijenalu grafike Suva igla, Užice, 1995; Zlatna igla ULUS-a, 1996. Bila je profesor na Višoj školi likovnih i primenjenih umetnosti u Beogradu.
|
